موسیقی درمانی(موزیک تراپی) روشی در کنار علم پزشکی است.در این روش افراد دوره دیده موسیقی را به شیوه تخصصی به کار میبرند.برنامه های این دوره به گونه ای طراحی شده اند که به بیماران کمک کنند در نبردهای جسمی، عاطفی، روحی، ذهنی و اجتماعی پیروز شوند؛همچنین حیطه کاربری آن از بهبود بیماران سالمند در کلینیک ها تا کاهش استرس و درد های زایمان را فرا می‌گیرد.موسیقی درمانی در بسیاری مراکز کابرد دارد؛ مثل مدارس، مراکز بازپروری، بیمارستان ها، کلینیک های مخصوص بیماران صعب العلاج، درمانگاه ها، مکان های عمومی و حتی در خانه ها.
منشا موسیقی درمانی
در سراسر تاریخ، موسیقی دلیلی بر وجود و تاثیرپذیری احساسات انسانی بوده است.در انجیل آمده است:«شاه سائول با آوای چنگ داوود آرام شد.»یونانیان باستان نیز تأثیر شفا بخش موسیقی را به خوبی شناخته بودند. در بسیاری از فرهنگ ها موسیقی با سنت‌های آن فرهنگ در آمیخته است. موسیقی میتواند سبب تغییر روحیه شود؛تاثیر محرک یا آرام بخش را داشته باشد و بر فرآیند های فیزیولوژی،مانند ضربان قلب یا تنفس تاثیر بگذارد. در جنگ جهانی دوم،از موسیقی برای درمان سربازان مجروح استفاده شد و این امر سر آغازی بود برای مطالعات و دوره های عملی استفاده از موسیقی در درمان.اولین انجمن حرفه ای «موسیقی درمانگران»،در سال های ۱۹۴۰و ۱۹۵۰،در ایالات متحده آمریکا تشکیل شد.در سال ۱۹۹۸،انجمن ملی و انجمن موسیقی درمانگران آمریکا با هم تلفیق شدند و انجمن «موسیقی درمانگران آمریکا»را تشکیل دادند
مزایا و منافع موسیقی
موسیقی میتواند برای همه سودمند باشد.میتوان از آن در درمان افراد دارای بیماری و مشکلات جسمی،عاطفی یا اجتماعی بهره برد و حتی برای آرامش بخشیدن،کاهش استرس و بهبود روحیه افراد سالم در کنار تمرین های ورزشی از آن استفاده کرد.
موسیقی هیچ گونه عوارض سمی و زیان آوری ندارند.از این رو،موسیقی درمانگران به بیمارانشان کمک میکنند تا به آن اهدافی برسند که میتوان با موسیقی به آن ها دست یافت؛از جمله این اهداف میتوان به بهبود ارتباطات،رشد درجات ادبی و تحریک توانایی ها اشاره کرد؛ همچنین میتوان در رفتار درمانی و کنترل درد از موسیقی کنم گرفت.
تأثیرات جسمی
واکنش مغز در برابر موسیقی،تغییراتی را در بدن ایجاد می کند. آهنگ می تواند بدن را به سوی الگوی تنفسی آرام‌تر و عمیق تری هدایت کند،که همین امر سبب آرام شدن جسمی میشود و تاثیری آرام بخش دارد.
ضربان قلب و فشار خون انسان در برابر انواع موسیقی شنیده شده واکنش های متفاوتی از خود نشان می بلند یا ملایم بودن صدا بر سرعت ضربان قلب و سرعت محرک عصب شنوایی تاثیر می گذارد. صداهای بلند و تند،سرعت ضربان قلب و فشارخون را بالا می برند و صداهای آهسته، ملایم و منظم تر ضربان قلب و فشارخون را منظم می کند. موسیقی همچنین می تواند انبساط عضلانی را تسکین دهد و توانایی های فرد را افزایش دهد. در کلینیکهای بازپروری،اغلب از موسیقی برای کمک به بازسازی الگوی مهارت های جسمی استفاده می کنند. میزان اندروفین (تسکین دهنده طبیعی درد) با گوش دادن به موسیقی افزایش یافته و میزان هورمون های استرس زا کاهش می یابد؛این تاثیرات شاید بتواند تا اندازه‌ای علت تاثیر موسیقی دبهبود سیستم ایمنی را توضیح دهد. بر مبنای مطالعات انجام شده در سال ۱۹۹۳،در دانشگاه میشیگان،گوش دادن به موسیقی،حتی برای پانزده دقیقه، قسمت اول اینترلوکین را افزایش می دهد که نتیجه آن افزایش مصونیت و ایمنی بدن است.
تأثیرات ذهنی
بسته به نوع و سبک صدا،موسیقی فرد را هوشیار می کند یا به آرامش او کمک خواهد کرد. با موسیقی می توان قدرت حافظه و یادگیری را افزایش داد وضع این خاصیت آموزش بچه های عقب مانده ذهنی نتیجه خوبی گرفت.
نتیجه سودمند تر موسیقی،بهبود توانایی تمرکز است. بر اساس مطالعات در این زمینه،دانشجویان کالج مسائل ریاضی را بعد از گوش دادن موسیقی کلاسیک،بهتر و راحت تر حل میکنند؛در نتیجه این تحقیقات،اصطلاح «تاثیر موزرات» رایج شد.
تأثیرات عاطفی
توانایی موسیقی در تاثیر بر عواطف انسانی به خوبی آشکار است. فیلمسازان از موسیقی بسیار استفاده می کنند. تنوع در نوع موسیقی در آفرینش احساس آرامش،تنش،هیجان یا عشق استفاده می شود. قرنهاست که لالایی گفتن نیز برای آرام کردن کودکان،نوزادان و خواباندن آنها مرسوم است؛همچنین از موسیقی برای بیان صریح احساسات،بدون بهره بردن از کلام،استفاده می شود که در بعضی موارد،درمان مناسب و کاربردی است.
اهداف استفاده از موسیقی
«موسیقی به مثابه پل ارتباطی با بیمار است.»
موسیقی درمانگران درباره علت به کارگیری موسیقی در موارد خاص درمان،این استدلال را دارند و برای کمک به روند بهبود بیماری از فعالیت ها و تمرینات ویژه ای بهره می برند؛از جمله برای پیشرفت در ارتباط خویشاوندی،تحریک احساسات و کسب توانایی های اجتماعی می توان از شرکت های موسیقی به گونه های مختلفی استفاده کرد؛مانند خواندن،گوش دادن، آهنگسازی،استفاده از آلات موسیقی،تحرک،تصویر سازی ذهنی و …
در نهایت،نیز شاید بیماران از توانایی های موسیقی خود پس از بهبود استفاده کنند،اما این امر دخالت چندانی ندارد.هدف اولیه،گسترش توانایی بیماران برای انجام دادن وظایف شان است.
شگرد های موسیقی درمانی
آموزش نواختن یکی از آلات موسیقی فعالیتی بسیار عالی است که توانایی های معلولان جسمی و آسیب دیده های مغزی را افزایش می با وجود هر یک از نقایص بالا،توانمردی فرد را بالا میبرد.
موسیقی تمرینی از برای کنترل حرکت ها
و همکاری گروهی. همچنین گوش دادن به موسیقی،احساس نیاز به اجتماعی بودن داشتن ارتباط را بیشتر میکند. آواز خواندن باعث بهتر سخن گفتن،هماهنگی و کنترل تنفس می شود. به یاد آوردن اشعار و آهنگ های تمرینی است مناسب برای افراد معلول و کسانی که دچار آسیب‌های مغزی هستند. یکی از راههایی که به بیمار کمک می کند،بر احساسات منفی و ترس خود غلبه کند،آهنگسازی و موسیقی است. گوش دادن به موسیقی،برای افزایش دقت و به یاد آوردن بهترین راه است. همچنین موسیقی قادر است که به بیمار کمک کند خاطرات و احساساتی را به یاد آورد که نیازمند یادآوری هستند و بعد درباره آنها صحبت کند.
موسیقی و کودکان
تحریک حواس با موسیقی،البته به صورت تفریحی،در گسترش توانایی کودکان برای بیان احساسات،ارتباط و گسترش حرکات منظم کمک می کند. بر اساس مطالعات، توانایی های کلامی با تحریک هر دو نیمکره مغز گسترش می یابد. همچنین موسیقی می تواند در کاهش استرس،اضطراب و درد در کودکان،همچون بزرگسالان،موثر باشد. بیمارستان ها،موسیقی درمانی برای افراد بیمار،کسانی که برای جراحی آماده می شوند یا افراد تحت نظر در بخش مراقبت های پس از عمل بسیار سودمند است. کودکان می توانند با تمرین موسیقی،اعتماد به نفس خود را بیشتر کنند . نوزادان خیلی بیشتر از بزرگسالان از موسیقی لذت می برند. نوزادان نارسی که برایشان موسیقی پخش میشود،سریع‌تر از نوزادانی که در معرض موسیقی قرار نگرفته اند،اضافه وزن پیدا می کنند و زودتر از بیمارستان مرخص می شوند.
موسیقی و احیا
بیمارانی که بر اثر ضربه دچار آسیب های مغزی شده اند یا افرادی که مشکلات عصبی و مغزی دارند با موسیقی درمانی بهبود یافته اند. تمرینات منطقی و مفید،توانایی های بدن را به شکلی سودمندتر هدایت میکنند و فرآیند های ژنتیکی و مهارت های زبانی با موسیقی بهتر پرورش می یابند.
موسیقی و سالمندان
سالمندان به طور کلی مستعد اضطراب،افسردگی و بیماری های مختلف مانند پارکینسون هستند،به ویژه کسانی که در کلینیک ها به سر می برند. زخم های مزمن،اغلب سبب درد های می شوند که غیر عادی نیستند. موسیقی بهترین راه برای لذت بردن،آرامش بیشتر و تسکین درد است و فرصتی است برای اجتماعی باقی ماندن سالمندان. موسیقی می تواند در بهبود افراد مبتلا به بیماری‌های آلزایمر تاثیر چشمگیری داشته باشد؛هر چند به طور موقت،همچنین موسیقی در کاهش هیجان،یکی از نشانه های عمومی آلزایمر است،موثر است. دیگر آن که بر اساس مطالعات،سالمندانی که موسیقی می نوازند،از نظر جسمی عاطفی شاداب تر از سالمندان دیگری هستند هیچ ارتباطی با موسیقی ندارد.
موسیقی و بیماران عقب مانده ذهنی
موسیقی برای بیماران ذهنی یا روحی درمان مناسب و موثری است. بیماری اوتیسم نوعی از اختلال بی نظمی است،که تحقیق و پژوهش بسیاری درباره ان انجام شده است. موسیقی درمانی باید از کودکان اوتیستیک را قادر ساخته که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و مهارت های آموختن را در آنها گسترش داده است. کسانی که در مورد سوء استفاده های جسمی قرار گرفته اند یا افراد شیزوفرنیا،پارونیا،اختلالات شخصیتی،استراتژی و بهانه جو همگی از جمله مواردی هستند که موسیقی درمانی برایشان سودمند است. در این گروه مشارکت و تاثیرات اجتماعی با موسیقی سرعت می یابد،واقعیت گرایی بهبود پیدا می کند به بیماران کمک می شود که توانایی هایشان را توسعه دهند. استرس خود را کمتر کرده و احساساتشان را منتقل کنند.
موسیقی و کلینیک مخصوص بیماران صعب العلاج
درد،اضطراب و افسردگی از بزرگترین مواردی هستند که در نهایت سبب بیماری می شوند؛چه برای افراد بستری در بیمارستان ها و چه برای دیگران. موسیقی دردها را با کاهش اندروفین و افزایش آرامش تسکین می‌دهد؛همچنین برای بیماران فرصت صحبت کردن درباره مرگ احتضار را فراهم می‌آورد؛ترس‌هایی همیشگی که از این طریق کاهش می یابند. موسیقی به تعدیل سرعت تنفس در بیماران دارای اضطراب کمک کرده و فکر آن ها را آرام میکند. در بیمارستانی در مونتانا،بیماران در حال مرگ را با موزیک آرام می کنند
موسیقی و زایمان
براساس تحقیقات،زنانی که در هنگام دردهای زایمانی به موسیقی گوش داده اند درد کمتری داشته اند. گوش دادن به موسیقی ای با زبان آشنا و همراه با تصویرسازی مثبت موثرتر است و کمک بیشتری به فرد می کند.
حرکات مادر کمک میکند که بچه برای زایمان در موقعیت مناسبی قرار گیرد.
لذت بردن از موسیقی تحرک زاست و به مادر کمک می کند پیش از پیش،در حین دردهای زایمان فعال باشد و مقاومت کند. موسیقی شاد و ریتمیک،بدن را برای آزاد کردن اندروفین تحریک می کند و این ماده به طور طبیعی موجب کاهش درد می شود.
بسیاری از زنان،برای هر یک از مراحل زایمان،سبک های مختلف موسیقی را انتخاب می کند. موسیقی های اثرگذار تر یا آنهایی احساس امنیت بیشتری را منتقل می کنند،برای مراحل سخت تر مناسب ترند. همچنین بهتر است آهنگ با یکی از آلات موسیقی نواخته شود.
موارد احتیاط
بیماران تحت نظر موسیقی درمانی نباید دارو ها و درمانهای دیگر تجویز شده را بدون مشورت قبلی با پزشک قطع کنند.
پژوهش و پذیرش عمومی
در بین پزشکان،مخالفت های وجود دارد مبنی بر آنکه موسیقی فقط برای بعضی از بیماریها سودمند است. اما بر اساس تحقیقات،گوش دادن به موسیقی ، اضطراب، درد و زمان استراحت پس از عمل را کاهش می دهد.
گواهینامه درمان با موسیقی
موسیقی درمانگران،خود نوازندگان و موسیقی‌دان‌های بااستعدادی هستند. آنها آموزش می بینند که چگونه موسیقی برای گروه های خاص و موقعیت های گوناگون به کار می رود. دوره های عملی آن شامل کلاس های درباره تاریخچه موسیقی و نمایش،کنسرت،دانش رفتاری و عادتی است.
